Mycotoxines in voedingsmiddelen
Risico's, regelgeving en laboratoriumanalyse.
Definitie en oorsprong
Mycotoxines zijn toxische secundaire metabolieten geproduceerd door schimmels zoals Aspergillus, Fusarium en Penicillium. Ze ontstaan op plantaardige grondstoffen tijdens teelt, oogst of opslag onder warme en vochtige omstandigheden. Door hun chemische stabiliteit worden ze niet verwijderd door thermische behandeling of standaard voedselverwerking.
Belangrijkste toxines in voedingsmiddelen
Mycotoxine | Schimmelgeslacht | Voedingsmatrixen |
Aflatoxinen (B1, B2, G1, G2) | Aspergillus spp. | Maïs, noten, rijst, gedroogde vruchten |
Deoxynivalenol (DON) | Fusarium spp. | Tarwe, maïs, gerst |
Zearalenon (ZEA) | Fusarium spp. | Maïs, tarwe, gerst |
Fumonisinen (B1, B2, B3) | Fusarium spp. | Maïs |
Ochratoxine A (OTA) | Aspergillus, Penicillium spp. | Granen, koffie, gedroogd fruit |
Patuline | Appels, appelsap, peren | |
Citrinine | Granen, rijst, kaas, noten | |
Alternaria-toxines | Tomaten, zonnebloempitten, granen | |
Sterigmatocystine | Granen, noten, kaas | |
Ergotalkaloïden | Claviceps spp. (moederkoren) | Rogge, tarwe, gerst, haver |
Gezondheidsrisico's bij consumptie
Mycotoxines kunnen aanleiding geven tot:
- Immunosuppressie
- Hepato- en nefrotoxiciteit
- Endocriene verstoring
- Carcinogene effecten (bijv. aflatoxine B1; geclassificeerd als groep 1 door IARC)
In uitzonderlijke gevallen kunnen mycotoxineresiduen, zoals aflatoxine M1 en OTA, worden aangetroffen in dierlijke producten zoals melk en eieren na doorgifte via besmette voeders.
Klimaatverandering en co-contaminatie
- Verhoogde prevalentie in regio's waar mycotoxines eerder zeldzaam waren
- Co-contaminatie van meerdere toxines binnen één product verhoogt het toxicologisch risico
- EFSA en het Europees Milieuagentschap signaleren toegenomen besmettingsdruk door weersfluctuaties
Regelgeving voor levensmiddelen (2024)
- Verordening (EU) 2023/915
Stelt maximumgehalten vast voor o.a. aflatoxinen, OTA, DON, ZEA, fumonisinen en patuline - Verordening (EU) 2024/1022
Introduceert verlaagde DON-limieten (in werking per 1 juli 2024) - Verordening (EU) 2024/1038
Nieuwe maximumwaarden voor T-2 en HT-2 toxines (per 1 juli 2024) - Verordening (EU) 2023/2782
Legt analysemethoden en bemonsteringsvereisten vast voor officiële controle
Laboratoriumanalyse bij TLR
TLR voert ISO/IEC 17025-geaccrediteerde mycotoxineanalyses uit op voedingsmiddelenmonsters. Afhankelijk van de matrix wordt gebruikgemaakt van gevalideerde methoden.
Matrix | Analysemethode |
Granen, plantaardige producten | LC-MS/MS screening, confirmatie na cleanup |
Noten, vruchten, specerijen | Multi-mycotoxinescreening |
Zuivel, eieren | Aflatoxine M1- en OTA-analyse |
Fruitsappen | Patulinebepaling via LC of GC-MS |
Detectielimieten voldoen aan de eisen uit Verordening (EU) 2023/2782, afhankelijk van de analysematrix en meetmethode. Resultaten worden gerapporteerd met analysecertificaten, inclusief meetonzekerheid en normreferentie.
Conclusie
Mycotoxines vormen een structureel risico binnen de voedingsmiddelenindustrie. Door inzet van actuele regelgeving, gevalideerde analysemethoden en representatieve bemonstering ondersteunt TLR bedrijven bij productborging en naleving van Europese voedselveiligheidsnormen.
Meld je aan voor de laatste tips en adviezen dat je gelijk in de praktijk kunt brengen.