Voedingswaardenonderzoek in levensmiddelen

Inzicht, etikettering en productontwikkeling.

Waarom voedingswaardenonderzoek?

1. Wettelijke etikettering
Volgens Verordening (EU) 1169/2011 is een voedingswaardedeclaratie verplicht op vrijwel alle voorverpakte levensmiddelen. Fabrikanten moeten het gehalte aan energie, vet, koolhydraten, eiwit en zout per 100 gram nauwkeurig vermelden. Voedingswaardenonderzoek vormt hiervoor de basis.

2. Intern kwaliteitsbeheer
Analyse ondersteunt kwaliteitscontrole en receptuurbeheer. Afwijkingen kunnen tijdig worden gesignaleerd. Claims zoals "bron van vezels" of "verlaagd zoutgehalte" moeten onderbouwd worden met analyseresultaten. Voor deze claims gelden aanvullende regels volgens Verordening (EG) 1924/2006 (claimsverordening).

3. Productontwikkeling
Inzicht in samenstelling helpt bij het optimaliseren van producten, bijvoorbeeld door het reduceren van suiker, vet of zout. Data uit voedingswaardenonderzoek worden ook door het Voedingscentrum gebruikt voor voorlichting via de Schijf van Vijf.

Standaardanalyse: de Big 8

Bij voedingswaardenonderzoek wordt meestal het volgende profiel bepaald:

Aanvullend kunnen vitamines, mineralen of specifieke vetzuren worden gemeten, bijvoorbeeld bij producten met gezondheidsclaims of binnen bijzondere productcategorieën.

Analysemethoden: meten en berekenen

Labanalyse: meest nauwkeurig, aanbevolen bij nieuwe of complexe producten.

Receptuurberekening: op basis van gemiddelden uit databanken zoals de NEVO-tabel. Geschikt voor standaardproducten.

De meeste producenten combineren beide: receptuurberekening als uitgangspunt en labanalyse ter validatie. Afhankelijk van de matrix en bereidingswijze kunnen afwijkingen ontstaan. Een directe analyse voorkomt fouten op het etiket.

Wettelijke vereisten

Per 100 g of 100 ml zijn de volgende vermeldingen verplicht:

• Energie (kJ en kcal)
• Vet, waarvan verzadigd
• Koolhydraten, waarvan suikers
• Eiwit
• Zout (berekend uit natrium)

Optionele vermeldingen zijn vezel, vitamines en mineralen, mits in significante hoeveelheden aanwezig. Etikettering dient te gebeuren in tabelvorm met duidelijk leesbaar lettertype. Toezicht op naleving wordt uitgevoerd door de NVWA.

Praktijkcasus: etiketteringsfout bij granenproduct

Een producent van ontbijtgranen voerde receptuurberekeningen uit met NEVO-data. Na wijziging van een ingrediënt (verrijkte havervlokken) bleek het zoutgehalte bij labanalyse 40 procent hoger dan berekend.

Impact:

• De voedingsclaim "verlaagd zoutgehalte" voldeed niet meer aan de claimsverordening.
• Etiketten moesten worden herzien.
• De producent schakelde over op vaste labanalysecontrole bij receptuurwijziging.

Rol van de Schijf van Vijf

Het Voedingscentrum gebruikt analyseresultaten bij de beoordeling of een product binnen de Schijf van Vijf past. Hierbij gelden productgroepgebonden criteria:

• Maximaal gehalte aan verzadigd vet, zout en suikers
• Minimaal gehalte aan vezels

Voedingsmiddelen die hieraan niet voldoen, vallen buiten de Schijf van Vijf. Analyse maakt deze beoordeling transparant en objectief.

Bewerking en voedingswaarde

De mate van bewerking is op zichzelf geen voedingskundige indicator. De samenstelling bepaalt of een product past binnen een gezond eetpatroon. Volkorenbrood en olijfolie zijn bijvoorbeeld bewerkt, maar behouden hun gunstige voedingswaarde. Alleen met concrete analyseresultaten kan men beoordelen hoe gezond een product werkelijk is.

Conclusie

Voedingswaardenonderzoek is cruciaal voor etikettering, interne kwaliteitscontrole en het onderbouwen van gezondheidsinformatie. Het ondersteunt naleving van wetgeving, versterkt transparantie richting de consument en helpt producenten bij het ontwikkelen van voedzame, veilige en concurrerende producten.